Kể từ khi tế bào gốc phôi người được phát triển lần đầu tiên trong phòng thí nghiệm, hàng loạt những nỗ lực và thành tựu của công nghệ nghiên cứu tác dụng của tế bào gốc được ra đời. Từ đó mở ra cho nền y học thế giới lẫn công nghệ tế bào gốc một viễn cảnh tươi sáng hơn trong vấn đề chăm sóc sức khỏe.
Bắt nguồn từ việc nghiên cứu tế bào gốc phôi chuột ở Anh vào năm 1981, 16 năm sau, thế giới được chứng kiến sinh vật nhân bản vô tính đầu tiên ra đời bằng công nghệ nuôi cấy và nhân bản tế bào – cừu Dolly.
Cuối năm 2009, sau rất nhiều tranh cãi lẫn ủng hộ, tổng thống Mỹ – Barack Obama cuối cùng đã dỡ bỏ lệnh cấm tài trợ liên bang năm 2001 cho việc nghiên cứu tế bào gốc phôi người. Và kết quả là một năm sau, một người bị chấn thương cột sống đã trở thành người đầu tiên được điều trị y tế từ tế bào gốc phôi người, nhờ nghiên cứu thử nghiệm của Geron of Menlo Park, một công ty tiên phong cho các liệu pháp điều trị bằng tác dụng của phôi người ở Mỹ.
Thành tựu trên tuy nhỏ bé, nhưng lúc bấy giờ, nó đã mở đường cho hàng loạt những phát hiện mới về cách tìm kiếm nguồn gốc, thu thập, lưu trữ lẫn ứng dụng công nghệ tế bào gốc vào công cuộc phòng ngừa và điều trị bệnh cho các kỷ nguyên tiếp theo.
Ghép tủy xương (Ghép tế bào gốc)
Trong 10 liệu pháp tế bào đã được phê duyệt trên toàn thế giới kể từ năm 2016, liệu pháp dựa trên tế bào gốc duy nhất được sử dụng rộng rãi là ghép tủy xương. Các tế bào gốc tạo máu trong tủy xương là những tế bào gốc đầu tiên được xác định và là những tế bào đầu tiên được sử dụng trong phòng khám. Kỹ thuật này đã giúp cứu sống hàng ngàn người trên toàn thế giới bị ung thư máu.
Tái tạo mô
Tái tạo mô có lẽ là ứng dụng quan trọng nhất của việc nghiên cứu tác dụng của tế bào gốc. Ở thời điểm hiện tại, nếu một người cần một quả thận mới, họ sẽ phải chờ để tìm được một người hiến tạng phù hợp, và sau đó là trải qua một ca phẫu thuật cấy ghép đầy rủi ro.
Mặt hạn chế của phương pháp điều trị này là người bệnh phải phụ thuộc vào người hiến tạng. Nhưng với công nghệ tế bào gốc, bằng cách điều khiển các tế bào gốc biệt hóa theo một lộ trình rõ ràng, các nhà khoa học có thể dùng chúng để nuôi cấy một loại mô hoặc thậm chí là cả một cơ quan trong cơ thể.
Sau đây là danh sách một số bệnh đã được điều trị bằng máu dây rốn và các nguồn khác của loại tương tự như tế bào gốc (tế bào gốc tạo máu), như tủy xương và máu ngoại vi. Liệu pháp nghiên cứu tác dụng của tế bào gốc vẫn đang tiếp tục thay đổi và phát triển nhanh chóng:
- Các bệnh liên quan đến ung thư máu
- Các bệnh lý liên quan đến khối u rắn
- Các bệnh rối loạn huyết học lành tính
- Các bệnh về rối loạn suy giảm miễn dịch
- Bệnh rối loạn chuyển hóa
NHỮNG LIỆU PHÁP CHỮA BỆNH ĐANG ĐƯỢC NGHIÊN CỨU
Điều trị bệnh tim mạch
Vào năm 2013, một nhóm các nhà nghiên cứu từ Bệnh viện Đa khoa Massachusetts đã báo cáo trong PNAS Early Edition rằng họ đã tạo ra các mạch máu ở chuột trong phòng thí nghiệm, sử dụng tế bào gốc của con người.
Trong vòng 2 tuần sau khi cấy ghép, mạng lưới các mạch máu được tưới máu đã hình thành. Chất lượng của các mạch máu mới này tốt như các mạch máu tự nhiên. Các nhà nghiên cứu hy vọng rằng, loại kỹ thuật này cuối cùng có thể giúp điều trị cho những người mắc bệnh tim mạch và mạch máu.
Điều trị bệnh não
Một ngày nào đó, các bác sĩ có thể sử dụng những tế bào và mô thay thế để điều trị các bệnh về não, chẳng hạn như Parkinson và Alzheimer. Ví dụ, ở Parkinson, tổn thương tế bào não dẫn đến các cử động cơ bắp không được kiểm soát. Các nhà khoa học có thể sử dụng tế bào gốc để bổ sung các mô não bị tổn thương. Điều này cho thấy tác dụng của tế bào gốc có thể mang lại các tế bào não chuyên biệt ngăn chặn các chuyển động cơ bắp không kiểm soát.Dưới đây là danh sách các bệnh hiện đang được thử nghiệm lâm sàng.
Tác dụng của tế bào gốc đối với các bệnh này hiện vẫn còn đang được nghiên cứu và phát huy. Do đó, việc cấy ghép tế bào chỉ làm chậm sự tiến triển của bệnh, chứ không chữa được bệnh:
- U não
- Hồi phục sụn
- Sửa hở hàm ếch (phế nang)
- Bệnh Crohn
- Bại não
- Bệnh động mạch ngoại biên
- Bệnh tiểu đường loại 1
- Bệnh vật cấy ghép phản ứng lại vật chủ (GvHD)
- Bệnh não thiếu oxy thiếu máu cục bộ (HIE)
- Mất thính lực
- Tai biến mạch máu não Lupus
- Đa xơ cứng Nhồi máu cơ tim
- Ung thư buồng trứng
- Viêm khớp dạng thấp
- Tổn thương tủy sống
- Bệnh xơ cứng bì Khối u tinh hoàn
Đây là những thử nghiệm ngẫu nhiên có kiểm soát, được tiến hành trong một phòng thí nghiệm khoa học liên quan đến thí nghiệm trong ống nghiệm (hoặc nuôi cấy tế bào) và trong cơ thể (động vật).
- Bệnh Alzheimer
- Xơ cứng teo cơ một bên
- Não úng thủy bẩm sinh
- Bệnh Huntington
- Xơ gan
- Bệnh Parkinson
- Chấn thương sọ não
Trên lý thuyết, số lượng bệnh lý mà công nghệ tế bào gốc có thể chữa trị tận gốc là không giới hạn. Với việc các nhà khoa học có thể nghiên cứu tạo ra tất cả các loại tế bào thông qua tế bào gốc từ máu và mô dây rốn, họ đang có trong tay tiềm năng rất lớn để chữa trị dứt điểm bất kỳ căn bệnh nào, cho dù là nguy hiểm nhất.
Nền y học thế giới ngày nay phụ thuộc nhiều vào công nghệ kỹ thuật của thời đại, nhưng không có nghĩa là vai trò của con người bị suy giảm. Thực chất, yếu tố con người là vô cùng quan trọng, vì chúng ta chính là nguồn gốc của những loại tế bào toàn năng này. Nếu có thể tận dụng hết được tiềm năng của tế bào gốc, con người sẽ có thể mở ra một kỷ nguyên mới cho y học hiện đại, kỷ nguyên mà ở đó, chúng ta chỉ còn một nhiệm vụ duy nhất là tập trung vào việc kéo dài tuổi thọ tự nhiên của chính mình.
Trước khi các tác dụng của tế bào gốc còn chưa được các nhà khoa học khai thác và ứng dụng triệt để. Chúng ta vẫn phải trông cậy vào các phương pháp lưu trữ để kéo dài sự sống của tế bào gốc. Hiện nay, công nghệ lưu trữ tế bào gốc đã có mặt khắp nơi trên thế giới, trong đó có Việt Nam. 11 bệnh viện phụ sản lớn nhất cả nước đã và đang cung cấp dịch vụ lưu trữ tế bào gốc máu và mô cuống rốn thông qua việc hợp tác với công ty Medeze, ngân hàng lưu trữ tế bào gốc hàng đầu Thái Lan.
Công ty Medeze không chỉ là ngân hàng lưu trữ tế bào gốc mà còn là đơn vị có khả năng tăng sinh tế bào gốc và có công nghệ nghiên cứu các liệu pháp tế bào gốc để đưa ra ứng dụng điều trị cho bệnh nhân đang lưu trữ tế bào gốc tại ngân hàng. Với đội ngũ bác sĩ có trình độ cao, sự tận tâm và kinh nghiệm, Medeze đang dần được biết đến như một nơi cậy của các bậc cha mẹ Việt đến để đăng ký “Bảo hiểm sinh mạng” cho con của mình.
Tài liệu tham khảo:
Cord Blood Registry website, 03/08/2011
Parent’s Guide to Cord Blood Foundation, 20/03/2014
National Marrow Donor Program, 3 August 2011
National Marrow Donor Program, 03/08/2011
Clinical Trials, 03/08/2011
MedicineNet năm 2012. Definition of Clinical Trials, 01/02/2014
National Marrow Donor Program, 03/08/2011
www.ncbi.nlm.nih.go
www.medicalnewstoday.com
www.newscientist.com